دستگاه اسپکتروفتومتر یکی از دستگاه های مورد استفاده در روش طیف سنجی یا اسپکتروفتومتری می باشد. اسپکتروفتومتری یا طیف سنجی به روشی گفته می شود که پس از عبور نور از یک آنالیت در یک محلول شیمیایی و تعیین میزان جذب و عبور نور از آن می تواند خصوصیات آن آنالیت و ماده شیمیایی را تعیین کند.
نور مورد استفاده طیفی از انرژی الکترومغناطیس است که هر طیف نوری طول موج و فرکانس مشخصی دارد.
مقدار جذب هر یک از مواد شیمیایی در طول موج های متفاوت انرژی الکترومغناطیس با هم فرق دارند. با توجه به این موضوع، هر ماده شیمیایی در طول موج خاصی از انرژی الکترومغناطیس حداکثر جذب و حداقل عبور را خواهد داشت که از این فرآیند برای تعیین خاصیت آن ماده شیمیایی استفاده می گردد.
علاوه بر این غلظت هر ماده شیمیایی در میزان جذب طول موج خاصی از امواج الکترومغناطیس اثر دارد. به طوری که با زیاد شدن غلظت ماده، میزان جذب در طول موج مشخص افزایش و با کم شدن غلظت، میزان جذب نیز کاهش یافته و مقدار نور عبوری افزایش می یابد که به نام قانون بیر شناخته می شود.
یک دستگاه اسپکتروفتومتر از منبع نور – تک فام ساز ( مونوکروماتور ) – شکاف عبور یا متمرکز کننده پرتو – کووت یا سل ( محل قرار دادن نمونه ) – دتکتور یا آشکارساز و صفحه نمایشگر تشکیل شده است.
اسپکتروفتومترها دارای دو نوع منبع نور جهت تولید نور می باشند که از لامپ تنگستن یا هالوژن برای تولید نور مرئی Vis و مادون قرمز با طول موج 320 تا 1100 نانومتر و از لامپ دوترییوم برای تولید امواج ماوراء بنفش UV با طول موج 190 تا 320 نانومتر استفاده می کنند.
نور تولید شده در ادامه مسیر با استفاده از مونوکروماتور یا تک رنگ ساز فیلتر شده و در طول مسیر با استفاده از چند منشور و توری پراش، طول موج خاصی انتخاب می شود. نور با طول موج خاص انتخاب شده از شکاف عبور یا متمرکز کننده پرتو عبور می کند.
سپس نور مذکور در داخل سل هولدر به کووت رسیده و از نمونه عبور می کند.
قسمتی از نور مذکور در داخل نمونه جذب و مابقی عبور می کند. نور عبوری به دتکتور یا آشکارساز رسیده و پس از تعیین شدت نور و تبدیل آن به انرژی الکتریکی توسط صفحه نمایشگر نشان داده می شود.